Vandaag is het 1 maart en wordt in Bulgarije Baba Marta gevierd. We zijn nog net in Bulgarije en zullen vandaag de grens met Turkije overgaan dus leek het me leuk om deze Bulgaarse traditie op 1 maart de dag dat wij bulgarije verlaten, met jullie te delen.

(Dit had ik vanochtend geschreven. Nu heeft de werkelijkheid ons alweer ingehaald, zo gaat dat dus, het is moooi dat jullie dat op deze manier ook even meekrijgen :-). We kunnen waarschijnlijk de grens niet over vandaag. Het sneeuwt, het waait en het is kouhouuuuuud.

We moeten heftig klimmen tot aan de grens en met besneeuwde en ijzige wegen is dat niet te doen. Dus misschien op deze feestdag nog in Bulgarije en 2 maart de turkse grens over, misschien dat het vanmiddag nog opklaart.

Maar goed Baba Marta dus!

Rond Valentijnsdag duiken in de Bulgaarse steden opeens ontelbare aantallen straatventers op, die vanachter hun piepkleine kraampjes handwerkproducten van rood-witte wollen draden te koop aanbieden. Het zijn martenitsi, waarmee de Bulgaren elkaar jaarlijks op 1 maart, bij de viering van Baba Marta, voorspoed wensen en een snelle komst van de lente.

Baba Marta

De viering van Baba Marta is een eeuwenoud heidens gebruik, dat de komst van de lente na de barre winter symboliseert. Volgens de overlevering is zij een oude feeks uit de Bulgaarse folklore, haar naam betekent letterlijk Grootmoedertje Maart, die je maar beter te vriend kunt houden. Keert zij zich met haar komst op 1 maart tegen je, dan valt er aan aanhoudende kou en pech niet te ontkomen.

Eigenlijk is Baba Marta net zo wisselvallig als het weer in maart. Met het dragen van een martenitsa, een soort talisman, kan zij gunstig worden gestemd; de rood-witte kleuren ervan bevallen haar en hebben een positieve invloed op haar humeur.

Een bijgeloof rondom Baba Marta is dat mannen hun echtgenote of vriendin een datum in maart laten prikken. Pakt het weer die dag goed uit, dan zal hun partner dat jaar goedgehumeurd zijn; is het weer die dag slecht, dan gaat de echtgenoot een zwaar jaar tegemoet. Er is nog iets om Baba Marta in een goede bui te krijgen: de grote voorjaarsschoonmaak. Wie op een bezoekje en de zegen van Baba Marta hoopt, kan maar beter voor een schoon en opgeruimd huis zorgen. Aangezien Baba Marta vooral graag jonge meisjes ziet op 1 maart, bleven ouderen vroeger binnenshuis om haar niet uit haar humeur te brengen. Op scholen worden toneelstukjes opgevoerd, waarbij oude vrouwen de rol van Baba Marta vertolken en jonge kinderen Baba Marta-liedjes zingen. voor een filmpje check youtube of onder het kopje filmpjes (http://www.youtube.com/watch?v=927gqiEnOOY&feature=related)

Martenitsi

Een martenitsa is een aankondiging van het voorjaar en wordt gemaakt van rode en witte wollen draden, die tot een armbandje, kwastje, pompon of pop zijn gedraaid, geknoopt of gevlochten. Ondanks het enorme aanbod op straat koop je ze niet voor jezelf, maar sla je een voorraad in om aan je familie en vrienden, buren en eventueel collega’s te geven. Zij voorzien jou op hun beurt van een martenitsa. Bij het uitwisselen ervan wenst men elkaar een Chestita Baba Marta, een gezegend of gelukkig Baba Marta, met daarbij de wens voor beter weer, een goede gezondheid of vruchtbaarheid. De meeste mensen dragen hun martenitsi als armbandje, om hun pols geknoopt of geschoven. Vooral jongeren zijn ermee behangen, terwijl anderen zich beperken tot het dragen van slechts een of twee stuks, geschonken door hun meest dierbare. De armbandjes zijn in allerlei variaties te koop, de goedkoopste kosten omgerekend maar 10 eurocent. Dan zijn er de kwastjes en andere broches, die op de kraag gespeld kunnen worden. In aangepaste afmetingen zijn ze er zelfs voor de huisdieren en de paarden, maar ook voor op de huisdeur of in de stadsbus. Van oudsher kunnen ze muntjes (voor rijkdom), knoflook (tegen ziekte), noten of een amulet (meestal blauw en ter bescherming tegen het boze oog) bevatten. Verder zijn er nog de wollen poppen Pizho en Penda. De eerste is een man en wordt meestal van witte wol gemaakt, de tweede is een vrouw, meestal rood en met een jurk aan. Het gebruikelijkst is de martenitsa in ieder geval tot 21 maart te dragen. Daarna kunnen ze af, mits je een ooievaar hebt gezien. Na het zien van de ooievaar ga je op zoek naar een bloemende boom waar je je martenitsa in hangt.

Ongetrouwde meisjes kunnen er ook voor kiezen om hun martenitsa onder een grote steen te leggen waardoor ze op voorspoed in hun huwelijk kunnen rekenen. Maar alleen als de dag erna onder de steen het dichtstbijzijnde diertje een wurm, mier of larf is. Voor de meisjes die een spin aantreffen zullen helaas met een minder fortuinlijke tijd rekening moeten houden. Ik zeg hang hem in een boom en voorkom dat je die spin ziet!

Echt een leuke traditie van die Bulgaren! Stel je voor ben je 19 jaar kom je naar huis voor deze feestdag en ga je terug naar school met twee armen vol met rood witte bandjes!

Je ziet hier echt ook overal in bomen de martenisti hangen van vorige jaren.

Wij hadden (tegen de traditie in) onze martenitsa van onze gids in Sofia al gekregen. Om Baba Marta niet boos te maken hebben Danny en ik ze vanochtend af gedaan en ze omgeruild. Ik weet niet of het gewerkt heeft gezien het weer vandaag, Baba Marta heeft geen goed humeur maar misschien dat we met onze martenista ruil actie haar humeur nog iets kunnen opvrolijken...

Nou zo ver een stukje Bulgaarse cultuur, op naar Turkije.

K&D

bronnen:

Foto baba marta: http://throughaforestofideas.blogspot.com/2011/03/personification-of-spring-in-bulgarian.html

tekst over baba marta: http://reizen-en-recreatie.infonu.nl/diversen/69393-baba-marta-gunsten-en-grillen-van-grootmoedertje-maart.html